EBIDAT - Die Burgendatenbank

Eine Initiative der Deutschen Burgenvereinigung Menu

Amelisweerd, Oud

Geschichte:

De eerste bezitter waar we een naam van hebben, is Amelis uten Werde (van Werde(n), de Insula). Hij hield in 1224 Amelisweerd in leen van de proosdij Oudmunster. Vemoedelijk was deze Amelis verwant met het geslacht Van Wulven. Er zijn nog twee later Amelissen-uten-Werde bekend, maar het is niet zeker of ze Amelisweerd hebben bezeten. In 1380 werd Amelisweerd gesplitst. Het oostelijke deel, Oud-Amelisweerd, bestond uit twee lenen, één aan de ridderhofstad Zuilenburg, de ander aan de proosdij van Oud-Munster. Er wordt niet gesproken over een huis, maar we kunnen aannemen dat het latere huis Oud-Amelisweerd al aanwezig was op het leen van Oud-Munster. In 1394 werd het beleend aan Hendrik van Lockhorst. Na zijn dood viel het toe aan zijn nichtje, die getrouwd was met Johan van Renesse. Zo kwam het van 1453 tot 1583 in handen van het geslacht Van Renesse. In 1583 moesten ze het echter verkopen aan Amelis uten Engh, vanwege hypotheek-schulden. Amelis droeg het vervolgens in 1594 over aan Johan van Huchtenbroek. Diens zoon Cornelis vermaakte Oud-Amelisweerd aan Passchina D'Edel. Haar zoon stierf kinderloos, en zowel zijn neef als zijn zwager maakten aanspraak op de erfenis. De inboedel werd gescheiden en Huybert van Bueren kreeg Oud-Amelisweerd. Het bleef in het bezit van de familie Van Bueren van 1649 tot 1725. Vervolgens werd het gekocht door Jacob Johan baron van Delen. Hij stierf kinderloos. Na de dood van zijn vrouw kwam Oud-Amelisweerd in bezit van haar zuster en zwager, Elisabeth en Gerard Arnoud Hasselaer. Hun schoonzoon Gerard Godard Taets van Amerongen kocht Oud-Amelisweerd van hen en liet het in 1770 opknappen. In 1808 verkocht hij het aan Lodewijk Napoleon Bonaparte. Deze wilde het echter snel weer kwijt, en in 1811 was het bezit van Paulus Wilhelmus Bosch van Drakestein. Tot 1951 bleef het in deze familie, waarna het gekocht werd door de gemeente Utrecht. Op dit moment maakt het huis deel uit van de collectie van het Centraal Museum Utrecht.

Besitzgeschichte:
Die frühe Geschichte des Herrengutes Amelisweerd ist fast unbekannt. Amelis uten Werde, wird 1224 zum ersten Mal genannt. Er hielt 1224 Amelisweerd als Lehnsgut der Probstei Oudmunster. Vermutlich war dieser Amelis mit dem Geschlecht von Wulven verbunden. Es gibt noch zwei spätere Persönlichkeiten diesen Namens Amelissen-uten-Werde, aber es ist nicht klar, ob diesen beiden Herren Amelisweerd gehört hat. Im Jahr 1380 wurde Amelisweerd aufgeteilt. Oud-Amelisweerd bestand aus zwei Lehnsgütern von denen das eine dem Rittergut Zuilenburg gehörte und das andere der Probstei Oud-Munster. Es wird in den Urkunden nicht direkt von einem Haus geredet, aber wir können annehmen, dass das spätere Haus Oud-Amelisweerd schon auf dem Lehnsgut von Oud-Munster bestanden hat. 1394 kam es an Hendrik von Lockhorst. Nach seinem Tod erbte es seine Nichte, die mit Johan von Renesse vermählt war. Das Haus war von 1453 bis 1583 das Eigentum des Geschlechts von Renesse. 1583 verkaufte es die Familie wegen Schulden an Amelis uten Engh. Amelis übertrug das Rittergut 1594 an Johan von Huchtenbroek. Dessen Sohn Cornelis übertrug Oud-Amelisweerd an Passchina D'Edel. Ihr Sohn starb kinderlos. Sein Erbe wurde aufgeteilt und Huybert von Bueren bekam Oud-Amelisweerd. Das Gut blieb Eigentum der Familie von Bueren von 1649 bis 1725. In diesem Jahr wurde es von Jacob Johan Baron von Delen gekauft. Er starb kinderlos. Nach dem Tod seiner Frau kam Oud-Amelisweerd in die Hände ihrer Schwester und ihres Schwagers, Elisabeth und Gerard Arnoud Hasselaer. Ihr Schwiegersohn Gerard Godard Taets von Amerongen kaufte Oud-Amelisweerd und ließ es 1770 restaurieren. 1808 verkaufte er das Haus an Lodewijk Napoleon Bonaparte. Dieser trennte sich bereits 1811 wieder von diesem Besitz. und 1811 war Paulus Wilhelmus Bosch von Drakestein der Besitzer. Bis 1951 gehörte das Haus dieser Familie, als die Gemeinde Utrecht das Haus kaufte. Heute ist das Haus ein Teil des Centraal Museums zu Utrecht.

Bauentwicklung:

Het is onduidelijk wanneer op Oud-Amelisweerd voor het eerst een huis heeft gestaan, en wat voor een soort huis dat is geweest. Het leen wordt in de bronnen wel vermeld, maar er is niet sprake van een huis op Oud-Amelisweerd. Ook in 1537, het jaar dat Oud-Amelisweerd erkend werd als ridderhofstad, werd er geen huis vermeld. De eerste afbeeldingen die we hebben van een huis Oud-Amelisweerd zijn afkomstig uit de 18e eeuw. Het was een eenvoudig huis met een trapgevel, dat drie vensters breed was. Na 1745 werd er een zeven vensters breed huis afgebeeld, zonder trapgevel, en de richting van de kap was een kwartslag gedraaid. Rond 1770 liet Gerard Godard Taets van Amerongen het oude huis afbreken om er een groter ‘aanzienlyk nieuw Huis’ neer te zetten. Dit was een rechthoekig buitenhuis in classicistische stijl, wat nu nog steeds aanwezig is. Het huis heeft in de jaren negentig een casco-herstel ondergaan.

Baubeschreibung:

Van de periode voor ca. 1730 zijn er geen afbeeldingen van het huis Oud-Amelisweerd overgeleverd, vandaar dat het niet bekend is hoe het middeleeuwse huis eruit heeft gezien.

Baugeschichte und -beschreibung
Es ist nicht bekannt, wann es zum ersten Mal auf Oud-Amelisweerd ein Haus gegeben hat und wie dieses ausgesehen hat. Auch im Jahre 1537, als Oud-Amelisweerd als Rittergut bezeichnet wurde, ist nicht von einem Haus die Rede.
Die ältesten Abbildungen, die wir von einem Haus Oud-Amelisweerd haben, datieren aus dem 18. Jh. Es handelt sich dabei um Zeichnungen von einem einfachen Haus mit drei Fensterachsen mit einem Treppengiebel. Nach 1745 wurde ein Gebäude mit sieben Fensterachsen abgebildet, ohne Treppengiebel. Das Dach war gegenüber der älteren Darstellung um 90 Grad gedreht. Um 1770 ließ Gerard Godard Taets von Amerongen dieses Haus abreißen um an dieser Stelle ein ‘aanzienlyk nieuw Huis’ (ansehnliches neues Haus) bauen zu können. Bei diesem Neubau handelt es sich um ein rechteckiges Landhaus in klassizistischen Stil. Dieses Haus gibt es noch immer. Die Außenseite wurde in den neunziger Jahren des vorigen Jahrhunderts restauriert.
M.S. und L. v.d. W.

Arch-Untersuchung/Funde:

In februari-april 1992 is er archeologisch onderzoek uitgevoerd, door de historische kring Tussen Rijn en Lek, o.l.v. dhr. de Keijzer, naar een mogelijke motte op het landgoed Oud-Amelisweerd.
T. Breemhaar, 'Op zoek naar een motte. De ontstaansgeschiedenis van Oud-Amelisweerd', in: E. Hoek en N. Kamphuys (red.), 'Baronnen en kunstenaars. De geschiedenis van het landhuis Oud-Amelisweerd vanaf de mideleeuwen tot heden', Utrecht 1993: 61-72